Cây quế Tiên Phước trong ca dao
Xuân ấm áp Giêng – Hai còn lãng đãng trong những vườn quế muộn của trung du, lại muốn rủ rê gạ gẫm người nông dân Tiên Phước ra vườn, lên đồi, cầm dao sừng trâu, trầm tư lột quế vụ kỳ tiên, theo truyền thống, như hâm nóng lại mùa thu hoạch.
Trong vườn nghiêng nghiêng tán lá quế thơm nồng, hồi ức về những câu hát giao duyên của một thời xa khuất, còn đọng lại trong hồn quê chất phác hôm nay:
Đêm khuya trăng tỏ gió thanh
Tự nhiên cây quế gãy nhành không hay
Không hay vì nỗi không hay
Đêm khuya trăng tỏ gió thanh
Để xem bóng quế ngả nhành về đâu
Gỉa sử như đối cảnh với trăng tỏ gió thanh ấy, mà nói rằng trăng đẹp quá, sáng quá, bàng bạc và mông lung quá. Hãy ở lại mà ngắm trăng. Ôi thơ mộng biết bao! Như vậy thì chẳng có gì là bản sắc Tiên Phước cả. Tự khoác cho mình chiếc áo văn chương thùng thình của thời đại mà thôi.
Tầng số cây quế trong ca dao, dân ca ở Tiên Phước xuất hiện không nhiều. Nhưng chính từ cái không nhiều ấy, mà nó đã xác lập được tính hiện thực, điểm trang sắc màu văn hóa bản địa vùng - miền, tính trữ tình dân gian hài hòa và tương xứng với dáng dấp mộc mạc trung du.
Sự bộc trực dễ thương. Tính thẳng thừng, nhưng không làm người giận. Bởi đã thương thì thương cho chắc. Có trục trặc, thì trục trặc cho luôn. Tỏ thật lòng đố ai, sự thách thức trực tính, một khi mà quế với mai đã đỗ lộn, và buổi tiền duyên trắc trở, thì cho dù đến kiếp sau đi nữa, vẫn chẳng nguyền kết đôi:
Đố ai bóng quế đỗ lộn nhằm nhành mai
Buổi tiền duyên không gặp, cảnh tuyền đài cũng xin thôi.
Ở đây, câu hát còn thể hiện tính cấu trúc văn chương vượt trên cả quy thức của thể thơ truyền thống lục bát. Thông qua hình ảnh riêng của cá thể, sự vận dụng thực tế ấy, đã làm toát lên hình thức ngẫu hứng lô gic, mang tính tích hợp dân gian bác học.
Võ Khoa Châu
