Dọc quốc lộ 40B từ TP.Tam Kỳ lên vùng trung du Tiên Phước rồi đến miền núi cao Bắc Trà My, Nam Trà My, thỉnh thoảng ta bắt gặp những “chợ lưu động” - xe máy chở thực phẩm dừng bán bên đường hoặc len lỏi vào những ngõ xóm rao bán… 

Đưa chợ gần cửa bếp

Mỗi sáng sớm, đoạn đường dài hơn 20 cây số từ thị trấn Tiên Kỳ, huyện Tiên Phước đến thị trấn Trà My, huyện Bắc Trà My có hơn 10 phụ nữ trung niên chạy những chiếc xe máy cũ đèo theo hàng chục bao bì đựng rau củ quả, tôm cá, bánh trái… dừng lại ven đường.

Hàng ngày, những “chợ đi động” vẫn đều đặn được đưa lên vùng cao. Ảnh: K.DŨNG

Tại xã Tiên Hiệp, như đã chia nhau thời gian, địa điểm, người dừng bán ở thôn 2, người ở thôn 5. Và cũng đã thành nếp, đúng giờ là mấy bà nội trợ trong thôn đến điểm “chợ di động” chọn mua rau, cá... Có cô trả tiền mặt, có chị khất nợ. Tiếng cười nói rổn rảng, vui nhộn. Có người đặt hàng cá này, thịt nọ, rau kia nhắc người bán mai nhớ đem lên.

Để có nhiều mặt hàng cho “chợ di động”, từ 3 giờ sáng, người bán đã thức dậy ra chợ thị trấn mua gom hàng, vô bao bì. Đến khi trời sáng hẳn, đủ hàng là tất tả lên đường. Tại mỗi điểm, các chị “họp chợ” khoảng mươi, mười lăm phút là chuyển đến nơi khác.

Chị Nguyễn Thị Thành, nhà ở thôn 5, xã Tiên Hà, đã có 10 năm vừa chạy xe bán hàng vừa có 3 điểm dừng đỗ bày bán trên bàn gỗ kê sẵn. Tại mỗi điểm dừng đổ, chị Thành bán chừng một tiếng đồng hồ lại chất hàng lên xe sang điểm khác.

Chị Lê Thị Trọng, nhà ven trục đường chính qua xã, khách hàng thường xuyên của chị Thành nói: “Xã chưa có chợ. Muốn đi phải xuống thị trấn cách 15 cây số. Nhờ cái “chợ di động” của chị Thành mà bà con đỡ vất vả”.

Chị Nguyễn Thị Phương, quê xã Tiên Cảnh, dừng “chợ” bán ven đường xã Tiên Hiệp, Tiên Phước.

Cũng đã có nhiều năm bán hàng di động, bà Nguyễn Thị Phương ở thôn 7A, xã Tiên Cảnh cho hay, vốn hàng cả xe chừng hơn một triệu đồng, bán hết tiền lời chừng 150 - 200 nghìn đồng. Chiều về nhà lo việc nhà cửa, chăn nuôi.

Tám năm qua, chiếc xe máy cà tàng đèo hàng không kể nắng mưa đã giúp bà Phương cùng phụ với chồng làm nông, nuôi 4 người con ăn học, trong đó có hai cô con gái đang dạy học ở TP.Hồ Chí Minh, một cô làm kế toán cho một công ty ở huyện Nam Giang, còn người con trai út đang học lớp 12.

Chị Nguyễn Thị Thu Ba, ở thôn 5, xã Tiên Hiệp cho biết, dù ở nơi khác đến bán nhưng lâu thành quen nên các chị vẫn cho bà con mua nợ, mà bà con cũng chỉ nợ vài chục nghìn  đồng, sau vài hôm là trả. Kể ra bán dọc đường hoặc có lúc lên đồi, xuống dốc vào trong thôn xóm, thu nhập cũng hơn 200 nghìn đồng/buổi nhưng so với số thanh niên trai tráng mang hàng lên Nam Trà My đến các thôn, nóc xa xôi  thì bán ở khu vực dưới đây khỏe hơn nhiều.

Đem chợ lên núi cao

Hôm rồi, sáng sớm, từ Trà Mai, huyện Nam Trà My về Đà Nẵng, dọc đường thấy 3 thanh niên dựng xe cạnh chân một con suối, bao bì hàng chất, móc kín quanh xe máy. Tôi ghé lại, bắt chuyện.

Cả nhóm đang ăn mỳ Quảng, bánh bèo đựng trong hộp xốp. Mua hàng và khởi hành từ thị trấn Trà My, huyện Bắc Trà My lúc 4 giờ 30 sáng, họ vượt đèo dốc dài gần 50 cây số đến trạm dừng. Lúc ấy 6 giờ, các bạn dừng xe ăn sáng. Đường còn dài những 30 đến 40 cây số nữa mới đến nơi… họp chợ.

Trong nhóm (đều ở thị trấn Trà My) có anh thợ mộc Đỗ Viết Diệp 25 tuổi, ít tuổi nhất, nhỏ con nhất, tuổi nghề chạy chợ cũng ít nhất khi mới được 2 tuần.

Còn anh Huỳnh Văn Tâm (27  tuổi), từng là thợ hớt tóc nhưng thích tự do xuôi ngược núi đồi nên chọn đem “chợ” lên núi cao.

Già dặn nhất là anh Đặng Hoàng Vũ (30 tuổi), từng là công nhân nhưng lương không đủ nuôi vợ con nên chuyển sang chạy chợ. Xe của Vũ chất đầy hàng, vốn hơn 2 triệu đồng. Hàng móc quanh xe, treo cả trên hai tay cầm lái.

Cả 3 chiếc xe đều trang bị “tủ lạnh” là thùng xốp đựng cá, tôm... ướp nước đá cục. Ba xe đều thuộc loại “chiến” tải hàng, leo đồi, vượt suối vào tận thôn, nóc của các xã Trà Cang, Trà Don, Trà Vân, Trà Linh xa tít!

Điểm dừng “chợ” của chị Nguyễn Thị Thành, xã Tiên Hà, Tiên Phước.

Các anh chia sẻ, có nơi từ trung tâm xã đến thôn nóc, nếu đi bộ phải mất 5 tiếng đồng hồ. Đến nơi có khi còn phải xách hàng đi dạo quanh thôn, nóc rao bán; cũng có mặt hàng đem giao cho bà con hoặc thầy cô giáo đặt từ trước. Hàng bán có thể lấy bằng tiền mặt hoặc đổi lấy lúa, gà… Các anh phải đi về trong ngày hơn 160 cây số đường đèo núi.

Trong số gần 10 người đi tuyến đường xa như nhóm của Vũ, chỉ có một người nữ là Nguyễn Thị Mỹ Xuyên (28 tuổi) nhà ở thị trấn Trà My. Hơn tháng nay Xuyên nghỉ sinh nên chồng đi thay.

Anh thợ hồ Bùi Quốc Nhạc (35 tuổi) - chồng Xuyên kể: “Cũng vì cuộc sống khó khăn chứ chọn cái nghề đem “chợ” lên núi cao vất vả lắm! Vợ tôi khi thai đã lớn rứa mà không bỏ ngày mô. Nay vợ sinh nên tôi đi thay, vất vả nhưng phải đi vì biết ngày nào bà con cũng ngóng mình”.

Không phải cứ thong dong, bon bon trên đường mãi. Có lúc gặp rủi như xe thủng ruột, nổ lốp phải xuống hết hàng gửi nhà dân. Nếu đi cùng đoàn thì anh em “chia lửa” chở giùm hàng đến trước. Người gặp xui “nằm đường” gọi thợ đến vá ruột, thay lốp. Nếu rủi “tập hai” như thợ không tới được thì đành… hy sinh lốp, ruột chạy rà rà tìm quán thay, sửa rồi tiếp tục hành trình. “Nhông, sên, dĩa thay lịa tưng!” - Tâm bảo. Còn Vũ chỉ tay: “Cái lốp xe của tôi kìa, mới thay mất gần 300 nghìn mà nay đã mòn láng”.

Những tấm lòng

Người tiêu dùng, các bà nội trợ nhà xa chợ có được thức ăn, thực phẩm tươi sống nấu nướng trong ngày từ những người đem “chợ” đến gần mình thì rất khỏe. Dù có mua mắc thêm năm ba nghìn đồng một món hàng tính ra vẫn còn quá rẻ bởi vì được phục vụ đến tận… cửa bếp!

Những chị trung niên chịu khó, những chàng trai trẻ cần cù, lặn lội vượt đường xa, đèo cao mang hàng, đem “chợ” đến tận nơi phục vụ bà con có thêm thu nhập vài ba trăm nghìn đồng trong ngày, cải thiện cuộc sống thật đáng quý. Điều hay hơn nữa, nó gắn kết tình cảm giữa người bán với người mua, cùng xã cùng huyện; người trên rẻo cao với người nơi thị trấn.

Chị Phương lật cuốn sổ nói: “Anh coi cuốn sổ nợ của tôi nè! Từ từ rồi bà con trả hết. Chưa bán được trái mít, con gà thì mình cũng thông cảm cho họ thôi”. Nghe kể chị Thành không những bán chịu mà còn cho người gặp cảnh éo le, khó khăn, hoạn nạn mượn tiền. Về chuyện bán không hết cá tôm trong ngày, Vũ bảo: “Hàng nào khô thì để lại chứ còn tôm cá nếu không bán vốn thì gửi lại cho mấy quán tạp hóa ở xã bán giùm. Ở đó họ có tủ lạnh, tủ đông… Mình tiếc của, mang về ươn hết, mà nếu mai đem bán đồ ươn cho bà con thì còn mặt mũi mô bán tiếp”.

Hay như Bùi Quốc Nhạc chia sẻ: “Lúc cá mắc thì mình bán giá cao một chút. Giá cá hạ thì mình bán rẻ hơn chớ không thẳng băng lúc nào cũng bán giá cao thu lời”. Lãi không nhiều, tính toán trừ chi phí xăng, hao mòn xe nên phải kết hợp “hai chiều”. Sau khi “tan chợ” lúc quay về lại tìm mua cau, chuối, quýt, cam… cũng là giúp bà con có đồng ra đồng vào. Nói chung đụng chi mua nấy về dưới thị trấn bán lại kiếm thêm. Thu nhập của những người đem “chợ” lên núi cao trong ngày, lúc “trúng mánh” cũng 300 - 400 nghìn đồng.

Bất kể nắng mưa, vì cuộc mưu sinh và tấm lòng với đồng bào vùng sâu vùng xa, những “chợ di động” ngày nào cũng có mặt trên từng cây số từ vùng trung du đến vùng núi cao phía tây nam đất Quảng.

                                                    Lê Kim Dũng - Báo Quảng Nam